Page 3 - athiroma_2020_2

3

επιρρεπείς σε μία φλεγμονώδη καταιγίδα κυτταροκινών, η οποία
ΣΤΗΛΗ οδηγεί τελικά σε σύνδρομο αναπνευστικής δυσχέρειας και
ΟΜΑΔΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ταχεία επιδείνωση της νόσου. Στην ίδια μελέτη, διαπιστώθηκε
ότι οι διαβητικοί ασθενείς είχαν υψηλότερα επίπεδα D‑dimer.
Η αυξημένη ενεργοποίηση του καταρράκτη της πήξης επιδει‑
Ε. παπαχριστοφόρου¹, Κ. μακρυλάκης² νώνει το υποκείμενο προθρομβωτικό, υπερπηκτικό στάδιο των
¹παθολόγος με εξειδίκευση στο σακχαρώδη διαβήτη, διαβητικών ασθενών και μπορεί να οδηγήσει σε θανατηφόρες
Επιστημονική Συνεργάτιδα Διαβητολογικού Κέντρου, θρομβοεμβολικές επιπλοκές. Επιπλέον, οι συννοσηρότητες,
Α’ προπαιδευτική παθολογική Κλινική, ΓνΑ «λαϊκό», Αθήνα που σχετίζονται με το σακχαρώδη διαβήτη, όπως η αρτηριακή
²Αναπληρωτής Καθηγητής παθολογίας ΕΚπΑ, Α’ προπαιδευτική υπέρταση, η στεφανιαία νόσος και η χρόνια νεφρική νόσος
παθολογική Κλινική & Διαβητολογικό Κέντρο, ΓνΑ «λαϊκό», Αθήνα επιδεινώνουν περαιτέρω την πρόγνωση. Τέλος, η υπογλυκαιμία,
που μπορεί να εμφανισθεί κατά τη διάρκεια της θεραπείας του
διαβήτη μπορεί επίσης να επιδεινώσει τις κλινικές εκβάσεις των
Covid-19 ασθενών με Covid‑19.
O ρόλος του υποδοχέα του μετατρεπτικού ενζύμου της
και σακχαρώδης διαβήτης αγγειοτενσίνης 2 (aCE2) στην παθογένεια της νόσου Covid‑19
σε διαβητικούς ασθενείς, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Το μετατρεπτικό ένζυμο της αγγειοτενσίνης 2 αποτελεί τον
Η νόσος Covid‑19 (Coronavirus Disease 2019), που προκαλεί‑ υποδοχέα μέσω του οποίου ο SARS-Cov-2 εισέρχεται στα
ται από το νέο κορωνοϊό SaRS‑Cov‑2 (Severe acute Respiratory κύτταρα. Στο σακχαρώδη διαβήτη παρατηρείται μειωμένη
Syndrome Coronavirus 2), εμφανίσθηκε τον Δεκέμβριο 2019 έκφραση του aCE2, το οποίο εκφράζεται στους πνεύμονες, τους
στην πόλη Wuhan στην Κίνα και εξελίχθηκε σε πανδημία με νεφρούς, το έντερο, το πάγκρεας και το αγγειακό ενδοθήλιο.
εκατομμύρια κρούσματα παγκοσμίως μέχρι στιγμής και χιλιά‑ Υπό φυσιολογικές συνθήκες, το aCE2 αποδομεί την αγγειο‑
δες θανάτους (εκθετικά αυξανόμενα ακόμα σε πολλές χώρες). τενσίνη 2 (ang II) και σε μικρότερο βαθμό την αγγειοτενσίνη 1
Η θνητότητα από τη νόσο ποικίλει και κυμαίνεται από 0,7% (ang I) σε αγγειοτενσίνη 1‑7 [ang (1‑7)] και αγγειοτενσίνη 1‑9
στη Γερμανία έως 10,8% στην ιταλία. Η προχωρημένη ηλικία [ang (1‑9)], αντιστοίχως. Στους πνεύμονες, τo σύστημα aCE2/
(>60 ετών) και η παρουσία συννοσηροτήτων (καρδιοπάθειες, ang (1‑7) διαδραματίζει αντιφλεγμονώδη και αντιοξειδωτικό
υπέρταση, διαβήτης, αναπνευστικά προβλήματα, καρκίνος) ρόλο. Η μειωμένη λοιπόν έκφραση του ΑCE2 στο σακχαρώδη
φαίνεται να σχετίζονται με χειρότερη πρόγνωση. Ο σακχαρώδης διαβήτη μπορεί να εξηγήσει την αυξημένη επίπτωση σοβαρής
διαβήτης έχει συσχετισθεί με σοβαρότερη νόσο, σύνδρομο πνευμονικής βλάβης και aRDS στους διαβητικούς ασθενείς,
αναπνευστικής δυσχέρειας (aRDS) και αυξημένη θνητότητα που έχουν νοσήσει από Covid‑19 . Από την άλλη πλευρά, με
4
από τη νόσο (περίπου 7% έναντι 2% των μη‑διαβητικών) . δεδομένο ότι το ΑCE2 αποτελεί υποδοχέα για τον SaRS‑Cov‑2,
1
Οι διαβητικοί ασθενείς είναι γενικά πιο επιρρεπείς σε ορι‑ η μειωμένη έκφρασή του σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη
σμένες λοιμώξεις, αλλά όχι σε όλες (κυρίως μαλακών ορίων), μπορεί να μειώσει την είσοδο του ιού στα κύτταρα.
εμφανίζουν όμως χειρότερη πρόγνωση όταν νοσήσουν, σε Υπάρχουν προκλινικά δεδομένα και δεδομένα από μελέτες,
σχέση με τους μη‑διαβητικούς. Στις περισσότερες μελέτες ο που αφoρούν την επιδημία του ιού SaRS‑CoV (Severe acute
επιπολασμός του σακχαρώδους διαβήτη στους ασθενείς με Respiratory Syndrome Coronavirus) (2003), που δείχνουν ότι η
Covid‑19 είναι σχεδόν παρόμοιος με τον γενικό πληθυσμό. Σε νόσος Covid‑19 μπορεί να οδηγήσει σε επιδείνωση του γλυκαι‑
μία μετα‑ανάλυση οκτώ μελετών στην Κίνα με 46.248 ασθενείς μικού ελέγχου σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη. Εκτός της
με Covid‑19, το ποσοστό των διαβητικών ήταν 8% . Δεν έχει υπεργλυκαιμίας, που οφείλεται στο στρες της σοβαρής νόσου,
2
επίσης αποσαφηνισθεί κατά πόσο οι διαβητικοί ασθενείς με ο ιός μπορεί να προκαλέσει δυσλειτουργία του β‑κυττάρου,
καλή γλυκαιμική ρύθμιση εμφανίζουν υψηλό κίνδυνο νόσησης καθώς το ένζυμο aCE2 εκφράζεται στα νησίδια του παγκρέ‑
από Covid‑19. Όσον αφορά τη βαρύτητα της νόσου στους ατος. Επιπλέον, τα κορτικοστεροειδή και η αζιθρομυκίνη, που
διαβητικούς ασθενείς, ο σακχαρώδης διαβήτης σχετίζεται με μπορεί να χορηγούνται σε ασθενείς με Covid‑19 μπορεί να
σοβαρή νόσο και ανάγκη νοσηλείας σε ΜΕΘ. επιδεινώσουν την υπεργλυκαιμία.
Η συσχέτιση του σακχαρώδους διαβήτη με σοβαρότερη Μετά την αναγνώριση του ΑCE2 ως υποδοχέα για τον SaRS‑
νόσο έχει πολλαπλές παθοφυσιολογικές εξηγήσεις. Οι δια‑ Cov‑2, το ερευνητικό ενδιαφέρον έχει στραφεί στους αναστολείς
βητικοί ασθενείς με κακή γλυκαιμική ρύθμιση παρουσιάζουν του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτενσίνης (aCEi) και τους
ανεπάρκεια του ανοσοποιητικού συστήματος, κυρίως λόγω ανταγωνιστές των υποδοχέων της αγγειοτενσίνης (aRBs). Και
μειωμένης δραστηριότητας των Τ κυττάρων. Επιπλέον, ο σακ‑ οι δύο κατηγορίες αντιϋπερτασικών φαρμάκων χορηγούνται
χαρώδης διαβήτης χαρακτηρίζεται από υποκλινική φλεγμονή συχνά σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη, υπέρταση και
και αυξημένη έκκριση κυτταροκινών. Σε μία μελέτη με 174 νεφρική νόσο. Oι ΑCEi και ΑRBs αυξάνουν τα επίπεδα του
νοσηλευόμενους ασθενείς με Covid‑19 στην πόλη Wuhan, τα ACE2, καθώς αναστέλλουν τη μετατροπή της αγγειοτενσίνης
επίπεδα της ιντερλευκίνης‑6 (IL‑6), της C‑αντιδρώσας πρωτε‑ 1 σε αγγειοτενσίνη 2 και θα μπορούσαν θεωρητικά να διευ-
ΐνης (CRP) και της φερριτίνης ήταν σημαντικά αυξημένα σε κολύνουν την είσοδο του ιού στα κύτταρα, χωρίς όμως να
ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη έναντι των μη‑διαβητικών . υπάρχουν κλινικά δεδομένα, που να υποστηρίζουν αυτή την
3
Αυτό υποδηλώνει ότι οι διαβητικοί ασθενείς είναι περισσότερο υπόθεση. Δεν υπάρχουν ελεγχόμενες μελέτες για τη χρήση των