Ευρωπαϊκές Οδηγίες Πρόληψης Καρδιαγγειακών Νοσημάτων στην Κλινική Πράξη

Δημήτρης Ρίχτερ, MD, FESC, FAHA.
Διευθυντής Β’ Καρδιολογικής Κλινικής Ευρωκλινικής Αθηνών

Οι νέες οδηγίες πρόληψης καρδιαγγειακής νόσου της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής εταιρείας του 2016 σε συνεργασία με άλλες εννέα επιστημονικές εταιρίες βγήκαν με σκοπό να αυξήσουν το επίπεδο πρόληψης καρδιαγγειακής νόσου σε πληθυσμιακό επίπεδο λαμβάνοντας υπόψη πως 1% μείωση του κινδύνου του συνολικού πληθυσμού για καρδιαγγειακό συμβάν θα προλάμβανε 25000 καρδιαγγειακά συμβάντα και θα εξοικονομούσε 40 εκατομμύρια ευρώ ανά έτος και ανά ευρωπαϊκή χώρα.

Τονίζεται με ιδιαίτερο τρόπο για πρώτη φορά, η πρόληψη σε επίπεδο  πληθυσμού προτείνοντας αυστηρότερους νόμους και πολιτικές σε επίπεδο Διατροφής, Φυσικής Δραστηριότητας,  Καπνίσματος και ποιότητας ατμοσφαιρικού αέρα.

Οι ατομικοί στόχοι παραγόντων κινδύνου επιβεβαιώνονται στην αποφυγή της παχυσαρκίας (Δείκτης Μάζας σώματος 20-25 κιλά/ μ2), περιφέρεια μέσης < 94 εκ. για τους άντρες και < 80 εκ. για τις γυναίκες, τουλάχιστον 150 λεπτά την εβδομάδα αερόβια άσκηση μέτριας έντασης ή 75 λεπτά την εβδομάδα έντονης άσκησης, δίαιτα χαμηλή σε κορεσμένα λιπαρά και πλούσια σε προϊόντα ολικής άλεσης, λαχανικά, φρούτα και ψάρια, αποχή από το κάπνισμα, αρτηριακή πίεση < 140/90 mmHg, και LDL χοληστερόλη <115 mg/dl για όλους, <100 mg/dl για τους υψηλού κινδύνου, και <70 mg/dl για τους πολύ υψηλού κινδύνου ασθενείς.

Η χρήση ασπιρίνης στην πρωτογενή πρόληψη συνεχίζει να έχει αντένδειξη, δηλαδή να μην χορηγείται σε καμία υποομάδα πληθυσμού, λόγω του ότι οι παρενέργειες της καταργούν το προληπτικό όφελος της σε ασθενείς που δεν έχουν ήδη νόσο.

Ακόμη συνιστάται ενδιάμεσοι βιοχημικοί δείκτες όπως οι λιποπρωτεΐνες, η CRP, η ομοκυστεΐνη κτλ να μην χρησιμοποιούνται διότι δεν προσφέρουν τίποτα στον συνολικό υπολογισμό του καρδιαγγειακού κινδύνου, ο οποίος γίνεται με τους κλασσικούς δείκτες (ηλικία, κάπνισμα, χοληστερίνη, υπέρταση). Αυτοί εισέρχονται σε ένα υπολογιστικό μοντέλο στον υπολογιστή (υπάρχει και ειδικό μοντέλο για την Ελλάδα με βάση τα εθνικά στατιστικά) και υπολογίζεται ο συνολικός κίνδυνος θανάτου από καρδιαγγειακή νόσο την επόμενη δεκαετία. Συνεχίζει να έχει σημασία το οικογενειακό ιστορικό (άντρας συγγενής Α’ βαθμού με καρδιαγγειακή νόσο πριν τα 55 ή γυναίκα πριν τα 65) το οποίο μεταβάλει τον συνολικό καρδιαγγειακό κίνδυνο. Ακόμη, σε περίπτωση οριακών καταστάσεων, η ύπαρξη πλάκας στις καρωτίδες ή υψηλού ποσού ασβεστίου στην αξονική στεφανιογραφία βοηθούν περαιτέρω στην κατηγοριοποίηση σε ειδικές περιπτώσεις.

Τονίζεται με ιδιαίτερο τρόπο για πρώτη φορά, η πρόληψη σε επίπεδο  πληθυσμού προτείνοντας αυστηρότερους νόμους και πολιτικές σε επίπεδο:

Διατροφής: Υποχρέωση αναγραφής συστατικών φαγητών με στόχο τη μείωση των θερμίδων, του αλατιού, των κορεσμένων λιπών και της ζάχαρης, κατάργηση βιομηχανικής παραγωγής τρανς-κορεσμένων λιπών, αυστηροποίηση νομοθεσίας για τη διαφήμιση και αύξηση φορολογίας για φαγητά πλούσια σε ζάχαρη και κορεσμένα λίπη, καθώς και του αλκοόλ

Φυσικής Δραστηριότητας: Φορολογικές ελαφρύνσεις για αγορά μηχανημάτων για κατ΄ οίκον άσκηση ή εγγραφή σε γυμναστήριο, σημειώματα στα κτίρια που να ενθαρρύνουν τη χρήση σκαλών και όχι ανελκυστήρα, πρόβλεψη για δυνατότητα σωματικής δραστηριότητας στον πολεοδομικό σχεδιασμό πόλεων, οικονομικά κίνητρα για απώλεια βάρους.

Καπνίσματος: Απαγόρευση καπνίσματος στα σχολεία, σύσταση στους γονείς να μην καπνίζουν μπροστά στα παιδιά, περιορισμοί στην διαφήμιση καπνού κ ηλεκτρονικού τσιγάρου.

Ακόμη σημειώνεται η ιδιαίτερα σημαντική επίδραση της ποιότητας του αέρα στην καρδιαγγειακή υγεία, η σύσταση για ενημέρωση του κοινού σε περίπτωση επιδείνωσης της ποιότητας του ατμοσφαιρικού αέρα, η σύσταση για φορολογικές ελαφρύνσεις στα ηλεκτρικά και υβριδικά αυτοκίνητα.

Σε αυτές τις οδηγίες τονίζονται και άλλες νόσοι οι οποίες αλλάζουν τον καρδιαγγειακό κίνδυνο και πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στον υπολογισμό του συνολικού καρδιαγγειακού κινδύνου. Αυτές είναι:

  1. Η χρόνια νεφρική νόσος όπου φλεγμονώδεις παράγοντες προκαλούν αγγειακή βλάβη ανεξάρτητα απ τους υπόλοιπους παράγοντες κινδύνου.
  2. Γρίπη: Υπάρχει άμεση συσχέτιση μεταξύ λοιμώξεων του αναπνευστικού, ειδικά σε εποχές που υπάρχει επιδημία γρίπης, και εμφράγματος του μυοκαρδίου.
  3. Περιοδοντίτιδα: Η περιοοδοντική νόσος έχει φανεί να σχετίζεται τόσο με την αθηρωμάτωση όσο κ με την καρδιαγγειακή νόσο.
  4. Καρκινοπαθείς. Οι ασθενείς που επιβιώνουν του καρκίνου έχοντας λάβει χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου. Συνιστάται οι καρκινοπαθείς αυτοί να ελέγχονται συστηματικά για καρδιακή δυσλειτουργία.
  5. Αυτοάνοσα νοσήματα. Η ρευματοειδής αρθρίτις, η αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα και η ψωρίαση αυξάνουν σε σημαντικό βαθμό τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακού επεισοδίου.
  6. Στυτική δυσλειτουργία.  Η εμφάνιση στυτικής δυσλειτουργία φαίνεται να αποτελεί πρώιμο σημάδι μελλοντικού καρδιαγγειακού επεισοδίου καθώς εμφανίζεται περίπου 3 χρόνια πριν την εμφάνιση εμφράγματος, εγκεφαλικού κτλ.
  7. Υπνική άπνοια. Συνδέεται άμεσα με την εμφάνιση υπέρτασης, κολπικής μαρμαρυγής και καρδιακής ανεπάρκειας. Η απώλεια βάρους και η χρήση της κατάλληλης μάσκας μειώνουν σημαντικά τον κίνδυνο για καρδιαγγειακά συμβάντα.

Προσωπικά, έχοντας ασχοληθεί σε όλη μου την επιστημονική πορεία με την πρόληψη των καρδιαγγειακών συμβάντων, ήταν μια μεγάλη αναγνώριση και τιμή η συμμετοχή ως συγγραφέας σε αυτές τις Ευρωπαϊκές Κατευθυντήριες οδηγίες, η οποία επιβεβαιώνει το ιδιαίτερα υψηλό επίπεδο της Ελληνικής Καρδιολογίας αφού σε όλες τις Ευρωπαϊκές Κατευθυντήριες οδηγίες τα τελευταία χρόνια υπάρχει Ελληνική συμμετοχή.